نقد و بررسی آثار داستانی ابراهیم گلستان

در این تحقیق، براساس عناصر داستان به نقد داستانهای ابراهیم گلستان پرداخته شده است؛ با این یادآوری که به ارتباط بین دورنمایه داستانها و اوضاع سیاسی و اجتماعی معاصر بیشتر تاکید شده است. ابراهیم گلستان از داستان نویسان صاحب سبک معاصراست. او همچنین اولین مترجم داستانهای نویسندگان آمریکایی نظیر ارنست همینگوی، ویلیام فاکنر و مارک تواین است. همین مساله باعث شده است تا منتقدان، او را متاثر از همینگوی بدانند. هر چند شباهتهایی بین داستانهای همینگوی و گلستان می توان یافت، اما گلستان نه تنها متاثر از همینگوی نیست، بلکه نویسنده ای است که در شیوه داستان نویسی ابداعاتی هم دارد. درونمایه اصلی داستانهای گلستان درباره اوضاع سیاسی و اجتماعی ایران معاصر، از آغاز قرن چهاردهم شمسی تا اوایل دهه پنجاه است. موضوع داستانهای کتاب اول او، آذر، ماه آخر پاییز، درباره مبارزات حزبی مبارزان و روشنفکران در دهه بیست است. در کتاب دوم، شکار سایه، تردید در درستی فعالیتهای سیاسی و اجتماعی و سرخوردگی قهرمانان از این فعالیتها، درونمایه داستانها را تشکیل می دهد. کتاب سوم، جوی و دیوار و تشنه، درباره مسایل اجتماعی و تاثیر تحولات اجتماعی در زندگی فردی انسانهاست. قهرمانان این کتاب، علی رغم کوشش فراوان، نمی توانند بر موانع موجود غلبه کنند و به خواسته های خود برسند؛ بنابراین به آنچه هست و فراتر از قدرت آنان به نظر می رسد، رضایت می دهند. گلستان، در کتاب چهارم خود، مد و مه، با بازگشت به دوران کودکی و سالهای آغازین قرن چهاردم شمسی، تحولات سیاسی و اجتماعی را که در پی به سلطنت رسیدن سلسله پهلوی در کشور رخ می دهد، تصویر می کند. رویارویی سنت و تجدد، مهمترین ویژگی اجتماع در این دوران است. او در مد و مه، همچنین به شیوه ای نمادین، به استبدادی که در دهه چهل، مانند مه کشور را پوشانده است، حمله می کند. کتاب پنجم او، رمان اسرار گنج دره جنی، هجویه ای سیاسی است بر ضد برنامه های اقتصادی و فرهنگی شاه خودکامه ایران. کتاب ششم، داستان بلند خروس، درونمایه جهل گروهی از مردم و بهره برداری گروه دیگری از این جهل عمومی را تصویر می کند. ویژگی مهم داستان نویسی ابراهیم گلستان، نثر موزون، شاعرانه و پیراسته از زواید است که در داستان نویسی معاصر فارسی تشخص دارد. گلستان، این توانمندی در نثر را به پشتوانه ادبیات کلاسیک فارسی و ممارست شخصی به دست آورده است.